Dự án Lăn Bánh Ước Mơ

Bối cảnh ra đời:

Lốp xe là một trong những loại rác thải khó phân hủy và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Theo ước tính, mỗi năm có khoảng 1,5 tỉ lốp xe được sản xuất và tiêu thụ trên toàn thế giới¹. Tại Việt Nam, lượng lốp xe phế thải ước tính khoảng 100.000 tấn mỗi năm². Việc xử lý lốp xe cũ hiện nay chưa được quan tâm và quản lý chặt chẽ, dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực cho sức khỏe con người và sinh thái³.

Mặt khác, trẻ em là nhóm đối tượng quan trọng và nhạy cảm trong xã hội, đặc biệt là trẻ em ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa và vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn. Trẻ em ở những vùng này thường thiếu thốn cơ sở vật chất, không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững. Theo báo cáo của UNICEF năm 2019, chỉ có 42% trẻ em ở khu vực nông thôn có sân chơi gần nhà⁴. Thiếu không gian vui chơi không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, tinh thần và trí tuệ của trẻ em, mà còn làm giảm khả năng tiếp thu kiến thức và kỹ năng sống⁵.

Trước những thực trạng trên, dự án “Sân chơi tái chế từ lốp xe cũ” ra đời nhằm giải quyết hai vấn đề một lúc: bảo vệ môi trường và mang lại niềm vui cho trẻ em. Dự án do Doanh nghiệp xã hội Lăn Bánh Ước Mơ phát động và triển khai từ năm 2018. Mục tiêu của dự án là xây dựng những sân chơi cho trẻ em tại những vùng khó khăn trên cả nước từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác. Dự án không chỉ mang lại không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững cho trẻ em, mà còn giúp giảm thiểu rác thải và ô nhiễm môi trường.

Thực trạng thiếu thốn cơ sở vật chất tại địa phương

Dự án được triển khai tại các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, nơi có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn và có tỷ lệ nghèo cao. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư năm 2020, tỷ lệ nghèo theo tiêu chuẩn mới của các tỉnh này dao động từ 10% đến 40%, cao hơn nhiều so với mức trung bình quốc gia là 5,23%. Các tỉnh này cũng có tỷ lệ hộ nghèo đa chiều (theo các chỉ tiêu về giáo dục, y tế, nước sạch, nhà ở, thông tin liên lạc…) từ 15% đến 50%, cao hơn nhiều so với mức trung bình quốc gia là 9,88%.

Do điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, cơ sở vật chất cho giáo dục và vui chơi của trẻ em ở các tỉnh này còn rất thiếu thốn. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2019, tỷ lệ trường học đạt chuẩn quốc gia của các tỉnh này chỉ từ 50% đến 80%, thấp hơn so với mức trung bình quốc gia là 86,3%. Tỷ lệ trường học có sân chơi đạt chuẩn quốc gia của các tỉnh này chỉ từ 40% đến 70%, thấp hơn so với mức trung bình quốc gia là 76,4%. Nhiều trường học ở các vùng sâu, vùng xa còn thiếu thốn cơ sở vật chất cơ bản như điện, nước, nhà vệ sinh, bàn ghế…

Nhu cầu vui chơi của trẻ em vùng cao

Trẻ em là nhóm đối tượng có nhu cầu và quyền được vui chơi cao nhất trong xã hội. Vui chơi là một hoạt động thiết yếu cho sự phát triển toàn diện của trẻ em về thể chất, tinh thần và trí tuệ. Vui chơi giúp trẻ em rèn luyện thể lực, sức khỏe, kỹ năng giao tiếp, hợp tác, chia sẻ, sáng tạo và giải quyết vấn đề. Vui chơi cũng giúp trẻ em giải tỏa căng thẳng, lo âu, tăng cường tự tin và niềm vui sống.

Trẻ em ở vùng cao có nhu cầu và quyền được vui chơi không khác gì trẻ em ở nơi khác. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn và thiếu thốn cơ sở vật chất, nhu cầu này của trẻ em ở vùng cao không được đáp ứng đầy đủ và hiệu quả. Nhiều trẻ em ở vùng cao không có được không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững. Nhiều trẻ em phải chịu đựng những môi trường vui chơi ô nhiễm, nguy hiểm và nhàm chán. Nhiều trẻ em không có được những dụng cụ và thiết bị vui chơi phù hợp với lứa tuổi và năng lực của mình. Nhiều trẻ em không có được những hoạt động và chương trình vui chơi bổ ích và giáo dục cho mình.

MỤC TIÊU VÀ ĐỘNG LỰC ĐỂ THỰC HIỆN DỰ ÁN

Mục tiêu

Mục tiêu chung của dự án là góp phần vào việc bảo vệ môi trường và mang lại niềm vui cho trẻ em ở những vùng khó khăn trên cả nước. Để đạt được mục tiêu chung này, dự án đặt ra các mục tiêu cụ thể như sau:

• Xây dựng những sân chơi cho trẻ em tại những vùng khó khăn từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác, có thể kết hợp với các hoạt động ngoại khoá giáo dục môi trường và tăng cường tinh thần đoàn kết.
• Giảm thiểu rác thải và ô nhiễm môi trường do lốp xe cũ gây ra, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng đối với việc tái chế, bảo vệ môi trường và giảm thiểu rác thải.
• Tạo ra những không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững cho trẻ em, giúp trẻ em rèn luyện thể lực, sức khỏe, kỹ năng giao tiếp, hợp tác, chia sẻ, sáng tạo và giải quyết vấn đề.
• Nhân rộng mô hình sân chơi tái chế tại các địa phương và các vùng lân cận, hỗ trợ các địa phương có nhu cầu xây dựng sân chơi cho trẻ em từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác.

Dự án có mục tiêu ngắn hạn và dài hạn. Mục tiêu ngắn hạn là xây dựng ít nhất 10 sân chơi cho trẻ em tại các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên trong năm 2023. Mục tiêu dài hạn là xây dựng ít nhất 100 sân chơi cho trẻ em tại các tỉnh khác trên cả nước trong 5 năm tới.

Động lực

Động lực mạnh mẽ nhất thôi thúc dự án được hình thành và phát triển là tình yêu thương và quan tâm đến trẻ em và môi trường. Nhóm Lăn Bánh Ước Mơ là một doanh nghiệp xã hội, hoạt động với tôn chỉ “Sân chơi trẻ em, Ước mơ người lớn”. Nhóm mong muốn mang lại những ước mơ cho trẻ em ở những vùng khó khăn, giúp họ có được cuộc sống tốt đẹp hơn. Nhóm cũng mong muốn mang lại những ước mơ cho môi trường, giúp hành tinh của chúng ta có được sự bền vững hơn. Nhóm tin rằng bằng việc xây dựng những sân chơi tái chế từ lốp xe cũ, nhóm có thể góp phần vào việc thực hiện những ước mơ này.

Hoạt động và phạm vi thực hiện:

Hoạt động

Dự án bao gồm các hoạt động chính sau:

• Thu gom lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác từ các nguồn khác nhau, như các cơ sở sửa chữa xe, các bãi rác, các hộ gia đình…
• Sơn vẽ và chế tạo các thiết bị vui chơi từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác, như xích đu, bập bênh, cầu trượt, nhà bóng…
• Vận chuyển và lắp đặt các thiết bị vui chơi tại các trường học ở những vùng khó khăn trên cả nước.
• Tổ chức các hoạt động ngoại khoá giáo dục môi trường và tăng cường tinh thần đoàn kết cho trẻ em tại các sân chơi.
• Quản lý, bảo trì và đánh giá hiệu quả của các sân chơi.
• Tuyên truyền, phổ biến và nhân rộng mô hình sân chơi tái chế cho các địa phương và các vùng lân cận.

Phạm vi thực hiện

Dự án được thực hiện tại các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, nơi có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn và có tỷ lệ nghèo cao. Các tỉnh này bao gồm: Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Hòa Bình, Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông¹. Dự án hướng đến việc xây dựng ít nhất 10 sân chơi cho trẻ em tại các tỉnh này trong năm 2023².

Tác động

Dự án mang lại những tác động tích cực cho đối tượng thụ hưởng là trẻ em ở những vùng khó khăn trên cả nước. Các tác động này bao gồm:

• Giảm thiểu rác thải và ô nhiễm môi trường do lốp xe cũ gây ra³, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng đối với việc tái chế, bảo vệ môi trường và giảm thiểu rác thải⁴.
• Tạo ra những không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững cho trẻ em⁵, giúp trẻ em rèn luyện thể lực, sức khỏe, kỹ năng giao tiếp, hợp tác, chia sẻ, sáng tạo và giải quyết vấn đề.
• Nhân rộng mô hình sân chơi tái chế tại các địa phương và các vùng lân cận, hỗ trợ các địa phương có nhu cầu xây dựng sân chơi cho trẻ em từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế khác.

SÁNG KIẾN/ PHÁT KIẾN CỦA DỰ ÁN

Sáng kiến/phát kiến

Sáng kiến/phát kiến nổi bật của dự án là việc biến những chiếc lốp xe cũ, một loại rác thải khó phân hủy và gây ô nhiễm môi trường, thành những thiết bị vui chơi cho trẻ em, một công cụ hỗ trợ cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Đây là một ý tưởng độc đáo, sáng tạo và có tính xã hội cao, mang lại những ý nghĩa khác biệt trong các khía cạnh sau:

• Về mặt môi trường: Dự án giúp giảm thiểu rác thải và ô nhiễm môi trường do lốp xe cũ gây ra, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng đối với việc tái chế, bảo vệ môi trường và giảm thiểu rác thải. Dự án cũng góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc¹, đặc biệt là mục tiêu số 12 về sản xuất và tiêu dùng bền vững².
• Về mặt giáo dục: Dự án giúp tạo ra những không gian vui chơi an toàn, sáng tạo và bền vững cho trẻ em, giúp trẻ em rèn luyện thể lực, sức khỏe, kỹ năng giao tiếp, hợp tác, chia sẻ, sáng tạo và giải quyết vấn đề. Dự án cũng giúp trẻ em tiếp xúc và học hỏi về các vấn đề liên quan đến môi trường và tái chế thông qua các hoạt động ngoại khoá giáo dục môi trường và tăng cường tinh thần đoàn kết. Dự án cũng góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc¹, đặc biệt là mục tiêu số 4 về giáo dục chất lượng³.
• Về mặt xã hội: Dự án giúp mang lại niềm vui và hạnh phúc cho trẻ em ở những vùng khó khăn trên cả nước, đặc biệt là trẻ em ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa và vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn. Dự án cũng giúp kết nối và hợp tác giữa các đối tượng tham gia dự án, như nhóm Lăn Bánh Ước Mơ, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, các cơ quan địa phương, các tổ chức xã hội và các cá nhân có quan tâm và đóng góp cho dự án. Dự án cũng góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc¹, đặc biệt là mục tiêu số 3 về sức khỏe và phúc lợi⁴, mục tiêu số 10 về giảm bất bình đẳng và mục tiêu số 17 về đối tác vì mục tiêu.

TIỀM NĂNG NHÂN RỘNG MÔ HÌNH

Tiềm năng nhân rộng mô hình

Dự án sân chơi tái chế từ lốp xe cũ có tiềm năng nhân rộng mô hình cao, vì dự án có những ưu điểm sau:

• Dự án có tính khả thi và hiệu quả cao, vì dự án đã được thực hiện thành công tại nhiều địa phương trên cả nước, mang lại những tác động tích cực cho trẻ em và môi trường¹²³⁴⁵.
• Dự án có tính sáng tạo và độc đáo cao, vì dự án đã biến những chiếc lốp xe cũ, một loại rác thải khó phân hủy và gây ô nhiễm môi trường, thành những thiết bị vui chơi cho trẻ em, một công cụ hỗ trợ cho sự phát triển toàn diện của trẻ em¹²³⁴⁵.
• Dự án có tính tiết kiệm và bền vững cao, vì dự án đã sử dụng các vật liệu tái chế để làm đồ chơi, giảm chi phí sản xuất và bảo vệ môi trường. Các sân chơi có thể dễ dàng được bảo trì và vận hành lâu dài¹²³⁴⁵.
• Dự án có tính lan toả và hỗ trợ cao, vì dự án đã kết nối và hợp tác giữa các đối tượng tham gia dự án, như nhóm Lăn Bánh Ước Mơ, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, các cơ quan địa phương, các tổ chức xã hội và các cá nhân có quan tâm và đóng góp cho dự án. Dự án cũng đã tuyên truyền, phổ biến và nhân rộng mô hình sân chơi tái chế cho các địa phương và các vùng lân cận